شاید این مطالب برایتان مفید باشد
چاپ کتاب پروسه‌ای کاملا تخصصی است که بدون همکاری با یک ناشر حرفه‌ای و تخصصی در این زمینه سپری کردن مراحل آن امکان پذیر نیست. چاپ کتاب از جنبه‌های مختلف اهمیت بسیار زیادی دارد. از یک منظر به تثبیت و ماندگاری دانش‌های مختلف در طول قرن‌های متمادی کمک می‌کند و از طرفی برای صاحب اثر که دانشجویان، اساتید، فرهیختگان و نویسندگان هستند، سابقه و رزومه کاری درخشان محسوب می‌شود. بنابراین آشنایی با مراحل چاپ کتاب، نحوه پیگیری و پیشبرد آنها و همچنین هزینه‌ها الزامی است. در همین رابطه قصد داریم اطلاعات کاملی در اختیار شما قرار دهیم.
مراحل چاپ کتاب
مراحل چاپ کتاب از پیش تعیین شده و مشخص هستند و نویسندگان صرف نظر از اینکه با کدام ناشر همکاری داشته باشند باید تمامی این مراحل را طی کنند. تنها تفاوت در اینجاست که هر چقدر اعتبار و سابقه فعالیت یک ناشر بیشتر باشد در پیشبرد سریع‌تر و بهتر مراحل و دریافت مجوزها موفق‌تر عمل خواهد کرد.
در ادامه به طور تقریبا مختصر تمامی مراحل چاپ کتاب از جمله اقداماتی که باید در هر مرحله توسط شما یا ناشر انجام شود را توضیح خواهیم داد.
انتخاب ناشر
ابتدایی‌ترین و اولین کاری که در صنعت چاپ برای پرینت و انتشار کتاب باید انجام شود، انتخاب و عقد قرارداد با ناشر است. ناشرین تمامی مجوزهای لازم را دریافت کرده و به کمک تجربه طولانی خود در این زمینه، مراحل را بدون اتلاف وقت طی می‌کنند.
در ابتدا باید فایل کتاب را به شکل دست نویس یا در قالب یک فایل ورد آماده کنید. آماده سازی فایل برای تمامی انواع کتاب‌ها یکسان است و هیچ تفاوتی وجود ندارد. پس از آماده سازی فایل، چند صفحه از کتاب را برای ناشر ارسال کنید تا تیم تخصصی ناشر آن را بررسی نموده و در صورت تأیید بتوانید وارد مرحله عقد قرارداد شوید. توجه داشته باشید که انواع قرارداد با ناشر وجود دارند و برای ثبت هر یک از آنها نیازی به مراجعه حضوری نیست.
آماده سازی کتاب برای مجوز
تا زمانی که کتاب آماده نشده باشد نمی‌توان برای گرفتن مجوزهای مربوطه اقدام کرد. از طرفی آماده سازی کتاب یکسری اصول و قواعد مشخصی دارد که اطلاع نداشتن از آنها سبب عدم صدور مجوز توسط نهاد و سازمان‌های ذیربط خواهد شد که به نوبه خود روند چاپ کتاب را با تأخیر زیاد روبرو خواهد ساخت.
برای آماده سازی کتاب ابتدا باید فرمت یا قطع مدنظر را مشخص کنید که براساس آن حاشیه صفحات تعیین می‌شوند. پس از اینکه فایل خام اولیه ایجاد شد باید برای دریافت مجوز شابک از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام نمود. به کمک مجوز شابک تمامی حقوق مادی و معنوی کتاب برای صاحب اثر حفظ خواهد شد. جهت اطلاع بد نیست بدانید که شابک که همان ISBN یا شماره استاندارد بین المللی کتاب است، کدی 13 رقمی حاوی اطلاعات خاصی است. به کمک این کد می‌توان به اطلاعاتی نظیر محل انتشار، ناشر و نوبت چاپ دست پیدا کرد. این کد برای هر نویسنده برای هر کتاب صادر می‌شود و کاملا اختصاصی و منحصربفرد است.
مرحله بعدی آماده سازی برای چاپ کتاب انجام ویراستاری است. ویراستاری انواع مختلفی دارد که در آن مواردی مثل نویسه‌ها، دستور خط، نشانه گذاری، ایرادات املایی و علمی، زبان معیار، موارد فنی و زبانی اصلاح می‌شوند. این مرحله توسط مؤلفین یا مترجمین هم قابل انجام است اما با توجه به اینکه معمولا فرصت کافی وجود ندارد و ویراستاری کاری کاملا تخصصی است بنابراین معمولا برونسپاری شده و به ناشر واگذار می‌گردد. با این حال بازخوانی متن کمک می‌کند تا عمل ویراستاری بسیار سریع‌تر به اتمام برسد.
هر کدام از ناشرین چارچوب‌ها و استانداردهای خاص خود را دارند که براساس آن نوشته‌ها بازخوانی شده و نویسنده می‌تواند براساس آن پیشنهادات و اصلاحات را مطرح کند.
پس از انجام ویراستاری نوبت به تکمیل شناسنامه کتاب می‌رسد. در شناسنامه کلیه کتاب‌ها به مواردی نظیر شابک، ویراستار، مدیر مسئول انتشارات، نوبت چاپ، طراح جلد، مشخصات نشر، صفحه آرا، شمارگان، قیمت فروش، آدرس، شماره تماس مراکز پخش، راه ارتباطی با ناشر و نویسنده ذکر می‌شوند.
فهرست بندی اقدام بعدی است که براساس سرتیترهای کتاب فهرست تهیه می‌شود. در مواردی که چاپ کتاب و آماده سازی آن از روی پایان نامه انجام می‌گیرد، سرفصل‌ها با سرفصل‌های پایان نامه متفاوت خواهند بود و حتی برخی از آنها حذف خواهند شد.
تکمیل متن و محتوای کتاب اقدام بعدی جهت آماده سازی فایل برای چاپ کتاب و دریافت مجوز است. برگه اول «نام و یاد خدا»؛ برگه دوم یا آستر که نام عنوان کتاب و مؤلف درج می‌شوند؛ برگه سوم که شناسنامه و مشخصات نشر هستند. در صفحات بعدی فهرست موضوعی، تقدیم نامه، سخنی از نویسنده، پیش گفتار یا مقدمه، تقدیر و تشکر و سخن ناشر قرار می‌گیرند.
آخرین کار در مرحله دوم برای آماده سازی جهت چاپ کتاب، صفحه آرایی است. با توجه به اینکه صفحه آرایی یکی از مهم‌ترین المان‌ها در زیباسازی ظاهر کتاب محسوب می‌شود، هر چقدر تیم صفحه آرای ناشر، حرفه‌ای‌تر و مجرب‌تر باشند، تبلیغات بهتری هم برای کتاب محسوب شده و در جذب مخاطب تأثیرگذارتر خواهد بود. بنابراین بیننده در بررسی کتاب ابتدا به ظاهر و صفحه آرایی آن دقت می‌کند و نظر او را جلب خواهد کرد.
دریافت مجوزها
مجوزها برای چاپ کتاب ضروری هستند و عملا بدون آنها نمی‌توان نسبت به چاپ، پخش و فروش کتاب اقدام نمود. ناشرین برای دریافت مجوزها از همان مراحل آماده سازی و صحافی چاپ کتاب اقدام می‌کنند تا در زمان صرفه جویی شود. مجوزهایی که برای قانونی سازی چاپ کتاب الزامی هستند عبارتند از:
- مجوز فیپا یا فهرست نویسی پیش از انتشار، دومین مجوز مهم پس از شابک محسوب می‌شود. این مجوز توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشور صادر شده و کتاب را به نام مؤلف ثبت می‌کند. جهت اطمینان می‌توان نام نویسنده یا مؤلف را در سایت سازمان جستجو کرد که در صورت مشاهده به معنای ثبت شدن کتاب است.
- بعد از دریافت فیپا و درج آن در شناسنامه نهایی، فایل کتاب در سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بارگذاری می‌شود.کارشناسان این وزارتخانه، کتاب را بررسی کرده و از جنبه‌های مختلف و ممیزی به موشکافی می‌پردازند. در صورتی که در اثر بررسی‌های مختلف، هیچ گونه اصلاحیه و یا ابلاغیه‌ای صادر نگردد، مجوز پیش از انتشار صادر خواهد شد.
- پس از این مرحله نوبت به اخذ مجوز طراحی جلد و در نهایت مجوز اعلام وصول یا پخش می‌رسد. با دریافت مجوز پخش، بعد از چاپ کتاب می‌توان برای فروش آن در نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های مختلف اقدام نمود. هر دو این مجوزها از طرف سازمان و وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شوند.
طراحی جلد:
طراحی جلد نیز اثر و درجه اهمیتی کاملا مشابه با صفحه آرایی دارد. برای طراحی جلد باید تیمی متخصص و حرفه‌ای از گرافیست‌ها را در اختیار داشته باشید تا براساس عواملی مثل رنج سنی مخاطبین، موضوع کتاب و نوع لحن و بیان، حیطه فعالیت و نیاز مخاطبان، بهترین نوع جلد را طراحی کنند. توجه داشته باشید که قبلا به جای جلد تنها از آستر استفاده می‌کردند و در چاپخانه کتاب، به چاپ می‌رسید. امروزه جلد جایگزین صفحه آستر شده اما کماکان صفحه آستر هم وجود دارد.
بعد از دریافت تمامی مجوزها و طراحی جلد در مراحل چاپ کتاب، متن و جلد کتاب نهایی سازی می‌شوند. در این شرایط لازم است تا زینک متن و جلد، چاپ و تمام کارهای مربوط به صحافی انجام شوند. دقت داشته باشید که صدور مجوزها برای برخی کتاب‌ها حدود 1 هفته و برای برخی دیگر حدود چند ماه شاید زمان ببرد. ناشرین حرفه‌ای با ارائه راهکارهای مشخص در آماده سازی متن و ظاهر کتاب به کاهش قابل توجه این بازه زمانی کمک زیادی می‌کنند.
چاپ کتاب و قرارداد با ناشر
همانطور که در ابتدا بیان کردیم، اولین و ابتدایی‌ترین کار در صنعت چاپ کتاب، عقد قرارداد با ناشر است. قراردادی که بین ناشر و مؤلف بسته می‌شود انواع مختلفی دارند. قراردادهایی که بین ناشر و مؤلف بسته می‌شوند مزایا و کاربرد خاصی دارند که آشنایی با آنها قبل از شروع مراحل چاپ کتاب الزامیست.
ناشر سرمایه گذار:
در مواقعی که مؤلفین سعی دارند امتیاز چاپ کتاب را کسب کنند و مجوز تحصیلی از دانشگاه‌های خارج کشور بگیرند و به طور کلی قصد درآمدزایی هم ندارند، ناشر سرمایه گذار بهترین حالت است. در قرارداد از نوع ناشر سرمایه گذار، کلیه هزینه‌ها توسط ناشر پرداخت شده و بخشی از هزینه پشت جلد کتاب برای نویسنده محفوظ می‌ماند.
مؤلف سرمایه گذار:
در مواقعی که مؤلفین اعتبار بالایی دارند و کاملا در بازار شناخته شده هستند و می‌دانند بدون نیاز به اعتبار بالای ناشر فروش زیادی خواهند داشت به شکل مؤلف سرمایه گذار با ناشر قرارداد می‌بندند. مؤلف سرمایه گذار برای چاپ کتاب دقیقا حالتی برعکس ناشر سرمایه گذار است و تمامی هزینه‌ها توسط مؤلف پرداخت می‌شوند. گاهی اوقات در این قرارداد، لوگو ناشر در پشت جلد قرار می‌گیرد که بر روی افزایش اعتبار کتاب تأثیرگذار است. ضمنا در این نوع قرارداد بخشی ناچیزی از قیمت پشت جلد کتاب به ناشر تعلق می‌گیرد.
ناشر – مؤلف:
این حالت قرارداد با ناشر برای چاپ کتاب با تقسیم هزینه‌ها بین ناشر و مؤلف منعقد می‌گردد. پس از اتمام چاپ کتاب و فروش در فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌ها و حتی جشنواره‌ها، قسمتی از قیمت پشت جلد به مؤلف داده می‌شود. در صورتی که کتاب به تجدید چاپ برسد می‌توان مفاد قرارداد را تغییر داد و قسمتی از سود فروش به نویسنده تعلق بگیرد. این فرم از قرارداد با ناشر برای زمانی است که هدف مؤلف یا مترجم اصلی کتاب، قصد افزایش درآمد یا به طور کلی درآمدزایی داشته باشد.
هزینه چاپ کتاب چقدر است؟
هزینه چاپ کتاب قیمت ثابت و مشخصی ندارد و براساس عوامل مختلف قیمت نهایی مشخص می‌گردد. با این حال اولویت بسیاری از نویسندگان و مؤلفین کیفیت بالای خدمات و پایبندی به تعهدات است. به طور کلی قیمت چاپ کتاب در انواع مختلف به عوامل زیر بستگی دارد:
سایز و تعداد صفحات:
هر چقدر تعداد و سایز صفحات بیشتر باشند هزینه چاپ کتاب نیز بالاتر خواهد رفت.
گرماژ:
معمولا برای چاپ کتاب از کاغذهایی با گرماژ 70 و 80 استفاده می‌کنند که هر چقدر این میزان بیشتر باشد، هزینه نهایی هم بیشتر خواهد شد.
قطع کتاب:
قطع کتاب معمولا براساس نوع آن مشخص می‌شود. معمولا برای کتاب‌ها از قطع وزیری و رقعی استفاده می‌کنند. در قطع وزیری، کتاب‌هایی که عکس و نمودار زیادی دارند به چاپ می‌رسند و چاپ کتاب در قطع رقعی برای کتاب‌هایی که نوشته‌های زیادتری دارند به کار می‌رود.
تیراژ:
تیراژ با هزینه چاپ کتاب ارتباط مستقیم دارد. البته در برخی موارد مثل درخواست پیشنهاد تحصیلی و تقویت رزومه توسط دانشجویان، چاپ تنها یک جلد کتاب کافیست که هزینه‌ها را به شدت کاهش داده است. البته تمامی ناشرین چنین خدماتی را ارائه نمی‌کنند.
جلد:
طراحی جلد و نوع آن از دیگر عوامل تأثیرگذار بر هزینه و قیمت چاپ کتاب هستند. هر چقدر طراحی جلد تخصصی‌تر و باکیفیت و نوع آن مناسب‌تر و با دوام‌تر باشد، هزینه نهایی افزایش پیدا خواهد کرد.
شیوه چاپ کتاب:
شیوه چاپ یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر هزینه و قیمت چاپ کتاب است که به طور کلی به دو روش افست و دیجیتال قابل انجام است. چاپ رنگی هم نسبت به سیاه و سفید هزینه بیشتری دارد و تعداد رنگ‌ها رابطه مستقیم با هزینه نهایی خواهد داشت. ناشرین برای کتاب‌هایی که تیراژ بالایی دارند از چاپ افست و در غیر این صورت از چاپ دیجیتال استفاده می‌کنند.
مدل کتاب:
هزینه تبدیل پایان نامه به کتاب و چاپ آن با هزینه چاپ کتاب‌های تألیفی و ترجمه‌ای متفاوت است. با این حال موضوع کتاب تأثیر مستقیم ندارد اما با توجه به اینکه روی قطع کتاب اثرگذار است بر قیمت چاپ هم اثر خواهد گذاشت.
نوع قرارداد:
قیمت چاپ کتاب در قرارداد مؤلف سرمایه گذار بسیار بیشتر از ناشر سرمایه گذار خواهد بود. با این حال کاربرد این نوع قراردادهای همکاری اهمیت بیشتری دارند.
جمع بندی مطالب
چاپ کتاب پروسه‌ای پیچیده و طولانی است که بدون اطلاع و آگاهی از مسیر آن و اقداماتی که باید انجام داد تقریبا غیر ممکن است. برای سادگی کار و تسریع روند آن می‌توانید با ناشرینی که چندین سال سابقه درخشان در این زمینه دارند را انتخاب نمایید.
